PAUL DEMETS - De schaamsoort

Paul Demets (1966, Olsene) weefde een poëtisch netwerk in de vorm van brieven aan Guido Gezelle, waarin hij citaten uit diens werk opnam, en hing zijn web op aan de zeven hoofdzonden, die tevens de volgorde bepalen. Het gaat om o.a. superbia (hoogmoed), luxuria (lust) en avaritia (hebzucht). Deze thema’s, elk versterkt door een motto, verwerkte hij in processen en gebeurtenissen als klimaatverandering, de snel veranderende perceptie van gender en de beruchte ontgroening van Sanda Dia. Hij vervlocht er bovendien persoonlijke herinneringen door. De titel (een term van vogelaars) verwijst naar grillen in het waarnemen én de schaamte die de mens moet ervaren vanwege zijn misbruik van natuurlijke bronnen. Demets gebruikt doorgaans een vooral verhalende en daardoor niet te moeilijke toon. De beeldspraak verleent er opnieuw een welkome scherpte aan:



Vochtig makend met mond en tong
praatte hij haar om. Een god
opklimmend langs haar rug.



Vanwege de ingenieuze compositie, actuele onderwerpen, eenvoudig overkomende zegging en krachtig idioom zal een bestelling geen vergissing zijn.




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, november 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

ANNE LICHTHART - Zeeboerin

Anne Lichthart (1977) is onder meer actief als librettist, regisseur en hoorspelschrijver en debuteert nu met poëtisch proza voor kinderen. Cynthia Borst maakte er originele tekeningen bij. Het keurig verzorgde boekje bevat toevoegingen als een separate envelop (met briefje erin) en andere ingeplakte papiertjes, soms met tekst. Beide genres vullen elkaar goed aan. Hoofdpersoon is het meisje Teun dat met haar hond Mol op een boerderij woont en een sterke band met de directe omgeving en de seizoenen ervaart. Vandaar dat het krioelt van woorden als hooi, erf, houthakken, slachten, melktank en mesthoop. Een andere thematische draad is de liefde. Lichtharts stijl leunt op korte zinnetjes met weinig tierelantijnen waardoor ze meteen aanspreken. Hoewel de sfeertekening sterk is, komt het aangekondigde poëtisch element er bekaaid vanaf.



Teun kijkt naar haar tenen.
Ze staat daar maar.
Ze kijkt naar de grond.
Er zit een strootje aan haar sok.



De schrijfster is er evenwel in geslaagd om met nota bene realistische beschrijvingen een parallelle fantasiewereld tot uitdrukking te brengen.





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, juni 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

FELIX OESTREICHER - Nachher/Naderhand

De internist Felix Oestreicher, geboren in 1894 in Karlsbad (nu Karlovy Vary in Tsjechië) en overleden in 1945 in Tröbitz, vluchtte in 1938 voor het nazi-regime naar Nederland. Tijdens zijn verblijf in de kampen Westerbork en Bergen-Belsen hield hij in kriebelschrift een dagboek bij, dat in 2000 in Duitsland werd uitgegeven. Verzen tussen de aantekeningen, 19 stuks, verschenen separaat in het Duits en de NL vertaling van Ton Naaijkens in 2013.
Deze herdruk bevat ook een inleiding door dochter en kunstenares Helly Oestreicher en een nawoord van de vertaler. Literaire technieken zijn ondergeschikt gehouden aan het registreren van ervaringen in onmenselijke omstandigheden.
Oestreicher hanteert een eenvoudig, door iedereen te begrijpen idioom. Zijn zegging is persoonlijk maar toch ook objectief en daarom des te indringender:



onzegbaar vuile woorden
brengen leven in onze slappe leden
maar dringen niet tot ons door.



Dit, gevoegd bij de gewaarwording van authenticiteit, verheft het boekje tot een direct aansprekend ‘document humain’ dat aan actualiteit helaas niets heeft ingeboet.




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, mei 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

W.H. AUDEN - Tijdelijke Helden-Verzamelde gedichten

W.H. Auden (1907-1973) was essayist en criticus maar vooral een van de meest spraakmakende dichters van de vorige eeuw. Hij raakte gefascineerd door o.a. de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen van zijn tijd, bezocht brandpunten als Barcelona en Berlijn, emigreerde naar Amerika, won de Pulitzerprijs en werd hoogleraar poëzie in Oxford. Hij beoefende tal van genres en registers die zijn technisch vernuft etaleren.

Han van der Vegt vertaalde dit vierdelige overzicht van Audens gedichten, waarbij hij zich gelukkig de nodige vrijheid gunde. Hij verzorgde tevens het Nawoord inclusief biografische schets en verantwoording. Aantekeningen, 17 pagina’s, vormen een meerwaarde.
Mede vanwege Audens indringende tijdsbeelden en sociale en historische betrokkenheid, die literair overigens vooral beschouwend overkomen, is zijn rol nog niet uitgespeeld. Een van z’n credo’s luidt niet voor niets: “Of any poem written by myself, my first demand is that it be genuine, recognizable.”

Pas op: in 2009 verscheen al een bloemlezing met vertalingen van Benno Barnard, Huub Beurskens en Wiel Kusters.




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, mei 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

SISKA GOEMINNE - Boot

De kaft kondigt dit fraai verzorgde boekje van de productieve auteur Siska Goeminne (1968, Deinze) terecht aan als een poëtische novelle. Het relaas, dat tevens kenmerken in zich draagt van fabels en sprookjes, gaat over een oudere visser die zeven mensen vangt om hun diepste verlangens te peilen en z’n eigen eenzaamheid op te lossen. De sfeervolle en symboolrijke zegging staat Goeminne toe soms een poëtische laag te bereiken, maar het gebruik van grote woorden als ‘traumatiserend’, ‘zwom in verdriet’ en ‘wantrouwen’ doet daar afbreuk aan. Die gewaarwordingen hadden beter gesuggereerd kunnen worden. Ook Goeminnes trefzekerheid is soms in het geding zoals met ‘een beetje bodemloos’. Compositorisch zit het boekje, dat na een half uur is uitgelezen, goed in elkaar; de informatie over de visser wisselt af met die over elk van de zeven andere personages én met intermezzo’s (op geel papier) van een alwetende verteller. De klein afgebeelde maar toch aansprekende schilderingen van Staf Roels vormen een meerwaarde. Behalve voor jongeren is het resultaat geschikt voor (sommige) volwassenen.





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, april 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

DUITSE POEZIE - De blauwe bloem

Voor wie met de Duitstalige poëzie kennis wil maken is deze anthologie van pakweg de bekendste verzen een prima boek. Paul Claes, vertaler en samensteller, presenteert gedichten van 75 dichters, wier werk de 12e eeuw tot de 21e bestrijkt. Zijn inleiding, opvallend kort maar toereikend, belicht de belangrijkste invloeden en constanten: de muziek, het volkse karakter, de romantische inslag en de natuur. Van de meeste auteurs koos hij één vers, van Rilke met vijf de meeste, de overige zitten daartussen. De titel verwijst naar Novalis’ symbool van niet aflatend verlangen. Achterin staan biografische schetsen, variërend van slechts twee regels (Carossa) tot een hele pagina (Goethe). Claes heeft het over een “eigen canon” maar volgt in grote lijnen de algemene. Verrassend is wel zijn keuze voor een paar minimaal verwoorde bijdragen zoals onderstaand aforisme van Ernst Jandl:



natuurlijk
kunnen gedichten langer zijn
dan dit



De geringe omvang van de uitgave wordt gecompenseerd door de hoge kwaliteit van de vertalingen. Voor kenners is vooral die van belang, voor anderen rammelen er heel wat meer sleutels.





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, april 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

LISETTE LOMBÉ - Laaien laaien laaien

Vanaf dit jaar is slammer en kunstenares Lisette Lombé (in 1978 geboren in Namen en deels van Congolese afkomst), Belgisch Dichter des Vaderlands.
Deze uitgave met zowel de originele Franse tekst als de Nederlandse vertaling van Katelijne De Vuyst bevat gedichten uit diverse bundels. Kenmerken zijn onder meer een vrije vorm (inclusief verschuivingen in de opmaak), herhalingen, een direct treffende beeldspraak en vooral spanning tussen verhalend en suggestief, algemeen en persoonlijk.
Inhoudelijk duikt ze in telkens andere thema’s, bijv. discriminatie, vrijheid, vrouwenbanden. Leesbaarheid en communicatie blijven belangrijker dan technische verdieping, wat echter overtuigend gecompenseerd wordt door de dynamiek waarmee Lombé schrijft.
Haar zegging kan zowel teder als hard zijn maar is altijd aansprekend:



Ik ben een postkoloniale Bettie Page.
Een zwarte Venus met buitensporige vormen
die haar bananenriem
in de smoel van haar oude meesters
heeft gesmeten.



De titel geeft al aan dat deze pure lyriek het bestaan ondanks alles wil laten knetteren en loeien, kortom laten beléven!




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, april 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

TUA FORSSTRÖM - Na een nacht tussen de paarden

Deze uitgave van de Finse, Zweedstalige Tua Forsström (º1947) kent twee delen: de bundel met gelijknamige titel uit 1997, bekroond tot beste Scandinavische boek in 1998, plus een selectie van vijftig verzen uit 6 eerder en 3 later verschenen bundels.
Lisette Keustermans (die het werk inleidt) en Miriam Van hee tekenden voor de Nederlandse vertaling, Michel Ekman voor het nawoord.
Gelukkig zijn alle gedichten ook, zij het kleiner, in het Zweeds afgedrukt; beide talen zijn voldoende aan elkaar verwant om ze bevredigend te kunnen vergelijken.
De belangrijkste thema’s vormen de beproevingen van het leven (met name verlies) en het genadeloze verloop van de tijd.
Forsström combineert een eenvoudige zegging met vlijmscherpe waarnemingen, originele beelden en al even onverwachte wendingen.


Je moet alles kunnen reconstrueren
wat er nooit gebeurde


en


Je verwart iemand met een dier en doodt het.


De gemiddelde literaire kwaliteit is opvallend hoog. De titelbundel is een licht gewijzigde herdruk van de NL versie uit 2000, dit tijdsverschil is echter groot genoeg voor een tweede kans!




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, februari 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

MATSUO BASHŌ - Verzamelde haiku's

Deze uitgave van de verzamelde haiku’s van Matsuo Bashō (1644-1694), die het genre moderniseerde en zo mede de weg baande voor een ongekende internationale populariteit, vormt zowel een historisch als een sociaal-cultureel document. Kosten noch moeite zijn gespaard om het wezen van de haiku te doorgronden en belichten. Vertaler Jos Vos, die eerder Japanse literatuur omzette, verzorgde de boeiende inleiding.
Alle 975 verzen van meestal 5-7-5 lettergrepen komen chronologisch aan bod: 1) in Nederlandse versie, 2) als Japans origineel in ons alfabet én 3) in Japanse karakters, plus vrijwel allemaal 4) in een toelichting. Bovendien zijn o.a. kaarten, woordenlijsten, kalendergegevens, een bibliografie en overzicht van Bashō’s befaamde reizen opgenomen.
Niet alle teksten komen literair over in het NL:


De maan zal u gidsen:
deze kant op, meneer, als
u een herberg zoekt.


De meeste kennen echter sterke beelden en doordenkmomenten:


Voorzomerregen:
water genoeg om de waterval
te bedelven.


In dit standaardwerk zullen allerlei soorten lezers zich graag verliezen. Aanbevolen dus!





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, februari 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

EVA MEIJER - Het witste woord

Eva Meijer (1980, Hoorn) is niet alleen auteur maar ook filosoof, columnist, singer-songwriter en kunstenaar. Ze won prijzen en nominaties, waaronder die voor de Libris Literatuurprijs in 2023 én 2017, en had met enkele boeken internationaal succes. Al in de beginregels van dit poëziedebuut zet ze haar stempel:


In elk woord zit een ander woord en je stelt een vraag. In die vraag zit
een andere vraag. Ik geef antwoord.


Centraal staat het belang van communicatie, niet alleen die tussen mensen maar ook tussen mens en dier. In het verlengde hiervan gaat het om liefde, harmonie en aanvaarden, zoals de dood.
De meeste verzen zijn lang en prozaïsch maar sommige juist ultrakort (één regel). Alle zijn eenvoudig van zegging en kennen een duidelijk verband tussen beeld en object. Veel uitspraken leiden tot overpeinzingen, wat dé grote kracht is van deze bundel:


Om te kunnen veranderen moet er iets hetzelfde blijven.


Taal-technisch is er echter weinig te beleven; de inhoud staat steeds voorop, niet vreemd gezien het streven naar contact en begrip. Hoe dan ook is dit origineel werk.





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, juli 2023



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

DANIIL CHARMS e.a. - Hé, waar zijn mijn kindjes

Uitgaand van het grote belang van Daniil Charms (1905-1941) voor de Russische (jeugd)literatuur, onderzocht Robbert-Jan Henkes ‘Rasskazy v kartinkach’. Dit kinderboek uit 1937 bevat plaatjes van Nikolaj Radlov met een kort vers eronder van Charms, Nina Gernet of Natalja Dilaktorskaja. Henkes leidt de uitgave op prikkelende wijze vanuit diverse perspectieven in, vergelijkt zijn Nederlandse versies (zoveel mogelijk in Charms’ stijl) met eerdere vertalingen in het Duits, Engels, Frans en NL en sluit die met een conclusie af. Elk vers wordt door hem toegelicht, inclusief een letterlijke weergave, versmaat en rijmschema (in klein lettertype), waarbij de nadruk op de vertaaldilemma’s ligt. Hij schrijft even vlot als kritisch, maar niet altijd overtuigend, en gebruikt vaak een ironische toets, die goed past bij de originele teksten. De tekeningen komen ouderwets over, wat ze een extra charme geeft. Al met al is dit een origineel en fascinerend boek. Onderwerp en het grote contrast tussen de eenvoudige plaatjes en de complexiteit van de meeste tekst houden beide doelgroepen echter klein.




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, november 2023



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling