RAY FUEGO - Bolo di Entropia

Uit dit poëziedebuut van Ray Fuego, ps. van Rayvel Pieternella (1996, Amsterdam), klinkt al meteen een eigen stem, wat gezien zijn jarenlange activiteiten als punker/rapper niet vreemd is. De teksten geven op de eerste plaats persoonlijke gedachten en ervaringen weer maar sociale bekommernis verheft die tot meer dan een egodocument. De drie delen heten Amsterdam - Curaçao (met consequent alleen gedichtentitels in het Papiaments) - Amsterdam.

Fuego’s Caribische achtergrond zorgt voor woorden als kunuku, laman en tata, waarvan sommige achterin worden verklaard. Kenmerken zijn verder 1) een informele spelling, bijv. ‘me balans’ en ‘veelste’, 2) modieus Engels (guy, kill, dealer, side kick), 3) herhalingspatronen en 4) het gebruik van hyperbolen:



de ogen tot de nok gevuld met tranen zo vol.



Heel wat beter want spannender klinkt:



Zoeken naar woorden terwijl ik haar mond dichtknijp,
de woorden vind
en die haar keel in spuug.



De eenvoudig gehouden verteltoon en de doordringende broeierige sfeer vergroten het bereik, zelfs voor wie geen affiniteit heeft met Fuego’s belevingswereld.





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, september 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

HEINSIUS - Monobiblos

De in 1580 in Gent geboren maar in Holland opgegroeide Daniel Heijns vergaarde door zijn scherpe geest en taalvirtuositeit grote bekendheid. Zowel zijn wetenschappelijke uitgaven als zijn poëzie, geschreven in het Grieks en Latijn, verzekerde hem van een internationaal publiek. Zijn al vroeg geschreven elegieën over liefde en vriendschap weten door hun vormvastheid en soepele zegging nog steeds respect af te dwingen.

Elegieën kennen formeel tweeregelige stanza’s van respectievelijk een hexameter en een pentameter. Dertien stuks zijn nu met aangepaste interpunctie in het NL vertaald door latinist Harm-Jan van Dam. Beide versies staan naast elkaar. De hedendaagse lezer heeft weinig tot niks met dartele kusjes als opwindende liefdeservaring, goden als Diana/Artemis en nimfen. Gelukkig staan achter in het boek, per elegie, aantekeningen plus een uitgebreide ‘uitleiding’ over leven en inzichten van Heinsius, inclusief uitleg van de titel en verantwoording over de vertaalkeuzes. Ook deze hulpmiddelen vergroten het bereik van meer dan één oudere (be)leefwereld en dat is winst!




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, augustus 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

DIVERSE DICHTERS - De tijd is puin, de tijd is hoop

Ter gelegenheid van het 55-jarige bestaan van Poetry International verscheen een bundel met werk van dichters die in dit jubileumjaar in Rotterdam te gast waren. De uitgave biedt een waaier aan onderwerpen en stijlen van deelnemers uit 15 landen, onder anderen Diana Anphimiadi (Georgië), Derek Otte (Nederland) en Chris Tse (Nieuw-Zeeland). Elke bijdrage is behalve in de oorspronkelijke taal in een Nederlandse en/of Engelse versie opgenomen. Dit vormt een belangrijke meerwaarde, maakt het boek naar de wens van de samenstellers nog meer tot een ontmoetingsplek en toont aan dat poëzie, zo vaak als onbetekenend weggezet, springlevend is en, belangrijker, verschil kan maken. Het festival richt zich ook immers ook op dichters die in eigen land met censuur te maken hebben, gevangen zitten of verbannen werden. Een treffend citaat van Maricela Guerrero uit Mexico:


Cellen, het gaat altijd om cellen: om adem, uitwisseling, voortplanting en differentiatie.


Zoveel stemmen, zoveel voorkeuren natuurlijk, maar werkelijk elke lezer zal wel iets van zijn/haar gading in deze verzameling vinden.




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, juli 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

RICHELINE JOE - Levensketen/Kadena di bida

Wie interesse voor Curaçao heeft, niet gericht op het vertekende eiland van de reisfolders maar op het realistische leven daar, kan plezier beleven aan dit boek van Richeline Joe. Zij groeide er op en keerde na een lang verblijf in Nederland terug naar haar wortels.
Deze debuutbundel bevat opvallend eenvoudig verwoorde observaties die zich over drie thema’s uitstrekken: 1) werksituaties, 2) familie en relaties en 3) de natuur. Regelmatig overlappen die elkaar, zie de naar kettingschakels verwijzende titel.
De meeste teksten, elk in het Nederlands en het Papiaments, dragen een strofisch jasje maar daar houden de associaties met poëzie dan ook op. De rustige, direct aansprekende verteltoon maakt er verhaaltjes van die werkelijk iedere lezer begrijpt. Een kenmerkend citaat:



Aan het einde van een lange dag is er echt niets fijner dan heerlijk in bed ontspannen in de armen van mijn liefste.



De puur literaire waarde is helaas gering maar de sfeer, de aandacht voor mensen zonder aanzien des persoons en vooral de liefde in het algemeen voor het dagelijks bestaan maken veel goed.





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, juli 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

BART STOUTEN - De doden niet meer tellen

Bart Stouten stelde een ambitieuze bundel samen met de Koude Oorlog, die van invloed was op zijn jeugd, als uitgangspunt en verwijzingen naar andere grote conflicten vroeger en nu in de uitwerking. Door veelvuldig citaten op te nemen, ook in het Engels, van tal van mythologische en historische personages, variërend van Arthemis tot Zelensky, verweefde hij het eeuwige dubbelthema van oorlog en vrede tot een complex tapijt van het menselijk bestaan. Onderliggende thema’s, vooral vrijheid, kunst, geloof en dood, fungeren daarin als extra patronen.
Stoutens strofen vormen één lang prozaïsch aandoend relaas. Het grootste belang van de bundel schuilt in de expressief verwoorde inhoud en, nog een stuk sterker, in de spanning tussen de eigen tekst en de aanhalingen. Ook contrasten spelen een rol:



ik haat oorlog
zoals alleen een soldaat die het heeft meegemaakt.



Het is aan de lezer om de vele inzichten en terzijdes tegen elkaar uit te spelen, wat een persoonlijke interpretatie en dus een extra stem vergt. Dat kan deze bundel tot een ingewikkelde maar boeiende literaire tocht maken!





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, juli 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

THEODORE ROETHKE - Alle eindige dingen openbaren oneindigheid

De Amerikaanse dichter en universiteitsdocent Theodore Roethke (1908–1963) won prestigieuze prijzen als de Pulitzer Prize en National Book Award. Zijn in veel talen gepubliceerde werk paart kracht aan diepgang, scherpe observaties aan spiritualiteit. De al in zijn kinderjaren ontwikkelde fascinatie voor de natuur speelt een grote rol en wordt vaak doorgetrokken tot in andere domeinen. Dit maakt dat het voor de lezer zaak is de best passende verbindingen te vinden. Daar staat tegenover dat de verzen bij eerste lezing voldoende toegankelijk zijn.

Lucienne Stassaert, behalve kunstenaar ook zelf dichter, vertaalde een keuze uit Roethkes gedichten en schreef een kort nawoord. Ze blijft dichtbij zijn zegging, mét behoud van de poëtische waarde, en weet met verrassende vondsten onvermijdelijke verliespunten elders te compenseren, zoals: “De half-volgroeide chrysanten staren me aan als aanklagers”, wat in twee opzichten sterker is dan “The half-grown chrysanthemums staring up like accusers”.

Gelukkig staan beide versies steeds naast elkaar, zodat het vergelijken optimaal plezier oplevert.





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, juni 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

PIM TE BOKKEL - Even zweven de levende wezens

In vijf reeksen roept Pim te Bokkel (1983, Winterswijk), die al zeven bundels publiceerde, momenten van verhevigde beleving op, flitsen inzicht, die in een spanning tussen de objectieve en subjectieve tijd resulteren. Elk van de vijf zet in met een blokje poëtisch proza. De daaropvolgende gedichten kennen veelal een voor iedereen te bevatten verwoording. Het zijn dan ook eerder de tekstverbanden zónder signaalwoorden (door de lezer zelf te kiezen) die de poëtische raadsels activeren. Omtrekkende bewegingen, inclusief herhalingen, spelen een grote rol in dit proces:



Ik ren rond de wolken
het bosmeer, de spiegel
en zie mijzelf in het
voorbijgaan voorbijgaan.




De beeldspraak en het gebruik van interpunctie blijven ingehouden. Motiefwoorden ontleend aan de natuur (mist, kliffen, braamstruik) en de dierenwereld (zandhagedis, mantelmeeuw, ransuil) ondersteunen de thematiek van het zoeken naar essentie, balans en geluk.
Te Bokkels stijlkenmerken leveren werk op dat onmiddellijk te herkennen is maar moeilijk te evenaren; het getuigt van een grote mate aan authenticiteit!




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, februari 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling




‘n’.

DALAI LAMA VI - Een turkooizen bij

De Boeddhistische benaming dalai lama bestaat sinds de 16e eeuw. De in 1683 geboren Tsangyang Gyatso werd de zesde religieuze leider in deze rol. Op jonge leeftijd schreef hij gedichten waar Paul van der Velde, hoogleraar Aziatische religies, Sanskriet en Hindi, er 66 van vertaalde. Het gaat om korte metrische teksten met een vooral romantisch perspectief. Onduidelijk is of ze door de dalai lama werden gemaakt of door volgelingen. Ze bevatten ook allerlei verwijzingen, soms kritische, naar andere zaken. Hoewel het poëtisch gehalte van de teksten in onze taal en tijd niet hoog is, zijn ze als liedjes in o.a. China en Tibet nog steeds populair. Kwaliteit heeft wel:



Het meisje van de markt
En ik
We legden een belofte af, een liefdesknoop
Van slechts drie woorden
Maar ze zijn als een veelkleurige slang



Van der Velde trok circa 40 blz. uit voor zijn inleiding, voegde een notenapparaat toe, beide geen luxe, en nam de originele versies op. Het resultaat is een bijzondere, zelfs unieke uitgave, die in historisch en spiritueel opzicht echter belangrijker is dan als poëzie.




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, Januari 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

RAYMOND CARVER - Jullie weten niet wat liefde is

Raymond Carver (1938-1988), geboren in een grensdorp in Oregon, excelleerde met korte verhalen en gedichten en bereikte daarmee internationaal succes. Beide genres beïnvloedden elkaar en vielen meer en meer samen. Stijlkenmerken zijn de bondige, eenvoudig overkomende zegging, scherpe waarneming en grote mate van toegankelijkheid.
Inhoudelijk richtte Carver zich op het bestaan van de ‘kleine lieden’ tot wie hij ook zelf behoorde: hun zorgen, gesappel, simpel maar puur geluk en al dan niet vergeefse hoop:



Geluk. Het komt
onverwacht. En het overtreft, werkelijk,
alle woorden erover vroeg in de ochtend.



Joris Iven vertaalde, bijgestaan door Peter van Beek, teksten uit drie poëziebundels en slaagde erin om dichtbij het Engels te blijven en toch de Nederlandse versie een grote mate van vanzelfsprekendheid te geven. Ook schreef hij de inleiding, met vooral biografische informatie. De oorspronkelijke versie staat gelukkig steeds, zij het in kleinere letters, naast de vertaling. Kunnen feiten principieel gewaarwordingen en emoties worden? Dit werk komt onverwacht ver in de richting!




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, Januari 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

JOHAN CLARYSSE - Het geduld van water

Johan Clarysse (Kortrijk, 1957) studeerde filosofie en ontwikkelde zich als kunstschilder. Zijn late poëziedebuut, dat vijf delen kent, toont overeenkomsten met beide achtergronden. Veel van z’n uitspraken en beelden, hoewel bedrieglijk eenvoudig overkomend, prikkelen tot nadenken en ook het taalspel is minstens zo helder als de ingrijpend aangepaste waarnemingen op zijn doeken. Geen wonder dat kijken en zien een grote rol spelen, overdracht versterken en soms meervoudige effecten bieden, zoals met ‘luren’ en ‘leren’ in volgend citaat:



Haar ogen leggen mij in de luren,
leren mij dat kijken aanraken is.



Daarnaast weet Clarysse hoe hij suggestie moet oproepen. In alle gevallen streeft hij naar het blootleggen van essentie. Hoewel talrijke onderwerpen en uitgangspunten aan bod komen, gaan die vrijwel allemaal door een thematische trechter. Aan het uiteinde daarvan verheft zich de mens in een spanningsveld tussen individu en sociaal wezen:



Wie we zijn blijft onzeker. Van op afstand
licht je even op en kom je in mij thuis.



Deze gedichten vormen op alle niveaus een gaaf debuut!




Geschreven in opdracht van NBD Biblion, January 2025



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

COENRAAD J. PEN - Binnen

Coenraad J. Pen (1961, Winschoten) debuteerde dit jaar dan wel laat maar buit de voordelen ten volle uit: een heldere, stilistisch uniforme stijl en een strak concept. De titel verwijst naar de tijd die hij “na een misstap” in penitentie doorbracht. Thema’s zijn o.a. (on)vrijheid, solidariteit en een nieuw leven aangaan op basis van gerijpt inzicht. Niet alle gedichten tonen een hoog poëziegehalte, sommige blijven slechts verhaaltjes, samen weten ze echter een sterk sfeerbeeld op te roepen en, op de beste momenten, ook inhoudelijk indringend over te komen. Pen komt nergens met tierelantijnen aan maar blijft steevast realistisch, al spelen fantasieën van de weeromstuit een rol, juist om de nuchterheid te benadrukken:



…staat zij, bloedmooi blond,
met een pikzwarte hond
aan haar hand. Snuffelend

aan ons lijf. Al heb ik niets,
gedachten razen; ik sta stijf
van angst en brand van
nieuwsgierigheid.

Ruilen met die hond, aan haar lijntje lopen.



Het maatschappelijk belang van de bundel evenaart het literaire; er bestaat niet veel poëzie op enig niveau van (ex-)gevangenen.





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, december 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling

KABIR - Schilderen met het palet van de liefde

Dit boekje bevat de Nederlandse versie van de Engelse vertalingen van de overgeleverde, soefisch beïnvloede verzen van Kabir Das (1398-1455). De inleiding is van Thomas Rain Crowe, die 65 teksten koos en in 2 delen opnam: ‘Hij’ en ‘Zij’.
Hij legt de principes van de in India werkzame Kabir uit en geeft aan dat vermoedelijk veel van diens verzen door volgers zijn geschreven. De heilig verklaarde dichter verzette zich tegen zinloze rituelen van de bestaande religies en bepleitte het goddelijke in alles, maar ook het loslaten van wereldse zaken én het ego, heilge waarden hierin of niet!
Om De Waarheid te vinden zijn liefde, concentratie en mystiek nodig. Zijn lyriek, die in onze taal opvallend verhalend overkomt, richt zich daarom op deze waarden. De hedendaagse lezer zal veeleer aangesproken worden door de inhoud dan door vorm, klank en melodie, hier nauwelijks belangrijk, waar de meeste poëzie juist op stoelt. Belangrijk is dat er over aardig wat uitspraken zinvol nagedacht kan worden:



Ik bestudeer het verschil
tussen het water en de golven.



Kabirs werk trotseert niet alleen de taalgrenzen maar ook de eeuwen!





Geschreven in opdracht van NBD Biblion, december 2024



www.alberthagenaars.nl


Zie ook:

Frozen Poets - Beelden, graven en andere sporen van dichters

Lange kritieken, gepubliceerd op De Verborgen Hoek

Nederlandstalige gedichten in Indonesische vertaling